D O L O M I T I
Svi znate priču o legendarnoj
Atlantidi. Po predanju, bijaše to Raj na Zemlji. Raj zauvijek izgubljen u
dubinama okeana. Od drevne zemlje ostala je samo čežnja za idealnim mjestom i
stalna potraga za idilom, za harmoničnim, divotnim i unikatnim kutkom na
Zemlji.
A, šta ako vam kažem da takvo
mjesto zaista postoji, da smo ga pronašli, i da nije u pitanju mit, već stvarna
priča. Priča o raju na Zemlji koji je prije više od 65 miliona godina izronio
iz talasa tropskog mora Tetide. Nastao je u dugom procesu bujanja i cvijetanja
morskih korala, školjki i algi, koji se odvijao prije 240 miliona godina, da
bi, znatno kasnije, uz tektonska kretanja bio uzdignut na visinu, postavljen na
pijedestal i danas predstavlja jedinstven fosilizovan atol. Da sve bude još zanimljivije,
nisu u pitanju koralni prstenasti grebeni u Tihom i Indijskom okeanu, već je riječ
o naočitom planinskom arhipelagu u masivu Alpa. Ovo je priča o Dolomitima, o
visokom gorskom masivu, nesličnom bilo kojem drugom planinskom lancu.
Dolomiti su planinski masiv na
sjeveroistoku Italije. Obuhvataju prostor dviju italijanskih regija: Veneto i
Trentino Alto Adige/Sudtyrol i četiri provincije: Belluno, Bolzano, Trento i
Pordenone i Udine. Pružaju se od rijeke Adige na zapadu do dolline Pieve di
Cadore na istoku. Sjevernu granicu ovog masiva čini dolina Val di Pusteria, dok
južnu granicu tvori dolina, Val Sugana. Podijeljene su na: Zapadne/
Dolomiti Occidentali (sa grupom planina: Brenta,
Catinaccio-Latemar, Sassolungo,
Odle-Puez-Cir, Sella, Marmolada, Pale di San Martino, Alpi
Feltrine-Feruc) i Istočni/ Dolomiti Orientali
(sa grupom planina: Schiara, Civetta-Moiazza, Pelmo-Dolomiti di Zoldo, Croda
Rossa di Ampezzo, Tre Cime di Lavaredo).
Što ove planine čini tako
izuzetnim? Čime to isijavaju, te izazivaju divljenje? Zbog čega su tako
jedinstvene i drugačije od ostalih planina? U čemu je tajna njihove privlačne
moći, te zamađijaju svakog svog posjetioca?
Odgovor na ova pitanja krije se
u nesvakidašnjoj genezi ovih planina, vrtložnoj istoriji, vjekovima taloženoj kulturi
i nadasve zadivljujućoj ljepoti krajolika koja vas uvodi u jedan sasvim poseban
svijet. Njega nisu oblikovale samo kreativne i moćne sile prirode. Ovo mjesto
je uklesala i burna istorija i ljudska ruka.
Geološka posebnost načinila je
od Dolomita sedimentne karbonatne platforme, najprije izgrađene samo od
krečnjaka, da bi tek kasnije bile zahvaćene procesom dolomitizacije. Tako je
nastao mineral dolomit i dolomitska stijena koja čini gradivno tkivo ovih
planina. Riječ je o mineralu otkrivenom 1791. godine u istočnim Alpima od strane
francuskog geologa Déodat Gratet de Dolomieu, po kojoj masiv
i nosi ime.
Kada ih danas pogledamo, u
izmjeni strmih i ugaonih stijena, travnatih padina i šumskih površi, teško je
zamisliti da su nekada bili dio koralnog grebena, konstantno izloženog
transformacijama uslijed zemljotresa, vulkanskih eksplozija i gomilanja sedimenata.
Zato se nemojte začuditi ako
zaronjeni među dolomitskim stijenama naiđete na kakvog morskog sunđera, školjku
ili morsku zvijezdu, ako ustremljeni ka njegovim visinama osjetite snažno
strujanje, ne morskih već vazdušnih talasa, jer Dolomiti su mjesto na kojem se
susrijeću kontrasti. Iz takvih susreta rađaju se fenomeni, specifičnosti i
izuzetnosti, a ove planine ih imaju u izobilju.
Izrazito visok procenat kalcijum
i magnezijum karbonata sadržanog u dolomitskim stijenima istovremeno tvore
nesvakidašnju formu, dekorativni izgled i oštar oblik ovih planina. Masiv
obiluje kamenim katedralama, tornjevima, kulama, iglama, šiljcima... i drugim
impresivnim kamenim zdanjima, pa ne iznenađuje izjava jednog od najpoznatijih
arhitekata modernog doba, Le Corbusiera da su Dolomiti „najljepše arhitektonsko
djelo na svijetu“.
Kao remek djelo prirode, poznate
su još pod nazivom „Monti Pallidi” odnosno „Blijede planine“. Za blijedu boju ovih planina zaslužan je mineral
dolomit obogaćen magnezijumom. No, uprkos „blijedilu“, ove planine zorom i
sutonom često zarumene. Ovaj fenomen naziva se „Enrosadira“, što znači pocrvenjeti. Najprije zorom, istočne
dolomitske stijene zasijaju bronzano-crvenim sjajem, da bi se u smiraju, u
stapanju noći i dana, spojile plava i crvena u ljubičastu nijansu, bojeći
zapadne zidine Dolomita. Kao u igri najtananijih osjećanja, miješaju se i
prelivaju boje, od stidljivih, svijetlih tonova do vatreno crvene, pod kojom
gori dolomitski kamen. Taj svijet treptaja boja, protkan zlatnim sunčevim
koncima stanuje jedino na Dolomitima.
Dolomiti su alpski vijenac
sačinjen od pet glavnih planinskih masiva, koje razdvajaju prostrane doline,
planinske rijeke i jezera, ali i očigledne kulturne, jezičke i administrativne
razlike. Ljudi njemačkog, italijanskog i
ladinskog naslijeđa žive u Južnom Tirolu, njegujući svoj identitet i kulturu,
pa se u ovom planinskom kraju govore tri jezika: njemački, italijanski i
ladinski. No, kojim god govorili, priču o dešavanjima za vrijeme Prvog
svjetskog rata, davno su ispričali i ostavili iza sebe. O ratnim događajima
vezanim za ovo područje, nijemo govore brojni muzeji, galerije, bunkeri,
rovovi, kao svjedoci Velikog rata i nevjerovatne borbe italijanske i
austrougarske vojske po vrletima ove planine. Bio je to rat za planinu ili Planinski
rat “Guerra di montagna“ , nazvan još i Bijeli rat „Guerra Bianca“, koji se vodio na visinama preko 2000 metara. Duž
planinskih grebena pružale su se prve linije fronta, nepristupačni vrhovi predstavljali
su strateška uporišta, a borba se vodila, ne samo sa protivničkom vojskom već i
sa prirodom, mećavama, lavinama i hladnoćama koje su odnijele više ljudskih
života nego što ih je zauvijek nestalo u direktnim okršajima.
Danas Dolomiti plijene, ne samo
zbog raznolikosti pejzaža već i zbog raznolike kulture koja prikazuje vješto
uklopljen ritam romanske i germanske tradicije koji još uvijek odzvanja
dolinama i zatalasanim brežuljcima Južnog Tirola. Sela živopisne arhitekture,
na stotine uzvišenih zamkova, nebrojene crkvice i kapele, neprocjenjivi su
otisci minulih vremena.
Zbog svih navedenih osobenosti,
Dolomiti privlače posjetioce, te predstavljaju svjetski priznatu i poznatu
turističku destinaciju, naročito u domenu aktivnog turizma i outdoor sportova.
U ovom masivu smješteni su neki od razvijenijih ski centara, a osim zimskih
sportova, privlače i zbog svog izrazitog potencijala za bavljenje biciklizmom,
planinarenjem, pješačenjem i penjanjem. Naročito su izazovne staze poznate pod
nazivom „Via ferrata“ odnosno „Gvozdeni put“ (sistem fiksiranih sajli, kablova
i mostova koji formiraju prolaze preko planina).
Moglo bi se reći da se milionima
godina nakon procesa dolomitizacije, na ovom mjestu odvija proces
komercijalizacije. Razvijen turizam nudi komfor, sistem žičara olakšava i
ubrzava pristup visinskim tačkama, međutim kada jednom dosegnete dolomitske
visine, okruženi nepreglednim kamenim prostranstvom, suočeni sa neizmjernim
ambisom, obgrljeni divljim i nepouzdanim terenom, izloženi nestabilnim
vremenskim prilikama shvatite da ste daleko od udobnosti, olakšica i
sigurnosti, ali da vas ekstremne doze ljubavi prema ekstremnim terenima upravo tjeraju
da uronite u njih još više i još dublje.
I najzad, treba reći da uslijed
izuzetne estetične vrijednosti pejzaža, istorijske i kulturne dragocjenosti,
kao i zbog bitnog doprinosa razvoju geologije i geomorfologije, UNESCO 26. juna
2009. godine proglašava Dolomite svjetskom prirodnom baštinom. Nakon što ih
jednom lično doživite, možete slobodno reći da je „to-to“! Bude to osjećanje
sasvim dovoljno da ih začas proglasite, Rajem za sve!
Od devet dolomitskih sistema pod
UNESCO zaštitom, mi smo posjetili tri: Marmoladu, Puez-Odle i Dolomite
Settentrionali.
- Marmolada se diči najvišim vrhovima Dolomita, centralnom položaju, posebnom sastavu stijena (bijeli krečnjak) i glečerskom visu. Osobenosti kojima obiluje nametnuli su je kao atraktivnu planinsku destinaciju koja pruža mogućnost da se u jednom danu okuse svi izazovi i ljepote koje pruža alpsko planinarenje: kretanje po kamenjaru i siparu, prelazak u navezi preko glečera i penjanje via ferrata stazom.
- Puez-Odle/Geisler, iako mami svojim kulminantnim vrhovima Sass Rigaisom i Furchettama, nas je inspirisao da svojim koracima iscrtamo kružnicu oko impresivnog zida Odle di Funes vrhova. Ovom stazom obuhvatili smo najatraktivnije predjele masiva, obišli doline Val di Funes i Val Gardenu, izvršili uspon na Monte Secedu i posjetili najveću atrakciju mjesta, selo Santa Maddalena. Ova hiking ruta zadovoljila je i naše planinarske apetite, budući da smo se kretali uz strme siparske padine, niz kuloare osigurane sajlama, prešli 28km, uz savladavanje visinske razlike od 1600m. Za nas planinare, Puez Odle i njegova dolina Val di Funes, značajne su i kao rodno mjesto jednog od najvećih alpinista svih vremena, Reinhold Messnera, koji je svoje prve planinarske korake napravio upravo na ovim planinama. Iako izuzetno posjećen od strane planinara, turista, putopisaca i fotografa širom svijeta, masiv Odlea, ostao je izvan domašaja klubova sa naših prostora, tako da smo među prvim, ako ne i jedni klub iz regiona koji je realizovao planinarsku akciju u nacionalnom parku Puez Odle.
- Tre Cime di Lavaredo i Monte Paterno pripadaju masivu Dolomiti di Sesto, di Braies i d’Ampezzo. Ne možete boraviti u sjevernim Dolomitima, a da ne posjetite ovaj čuveniji italijanski park prirode. Kružna tura oko Tre Cime, ma kojeg prečnika bila, neizostavan je izlet u Dolomitima. Dio te trase pripada dugoj ruti Alta via delle Dolomiti no.4.
Monte Paterno,
atrkativan vrh u blizini Tre Cime, sa svojim hodnicima, lavirintima udubljenim
kroz strmine i oštre litice, nudi nevjerovatnu avanturu kojom prkosite zakonima
fizike, jer uz pomoć gvozdenih krila ferrate levitirate nebeskim visinama.
Imajući u vidu da je prva
linija fronta između Italije i Austrougarske u Prvom svjetskom ratu (1915. - 1917. godine)
prolazila ovim parkom, brojni su ostaci fortifikacija, tunela, galerija, i
komemorativnih spomenika na ovom području.
Plan da se u
jednom danu odradi kružna tura oko Tre Cima i uspon na Monte Paterno, zbog
vremenskih neprilika morali smo modifikovati. Nakon dolaska u Park prirode Tre
Cime di Lavaredo i planinarski dom Auronzo odlučili smo da tog popodneva
odradimo kružnu turu, a da sjutradan ujutru, izvedemo uspon na Monte Paterno.
Tekst: Biljana Kojić
Fotografije: Dijana Borozan i Dušan Kaluđerović
No comments:
Post a Comment